Panel I Streszczenie (Zofia Łapniewska)
Panel “Kobiety a gospodarka”
panelistki: dr Zofia Łapniewska, dr Anna Plomien, dr Ewa Rumińska-Zimny, dr hab. Anna Zachorowska-Mazurkiewicz, prof. UJ
moderatorka: prof. Magdalena Środa
Pierwszy poranny panel miał na celu wprowadzenie do zagadnień uczestnictwa kobiet w gospodarce z perspektywy historycznej, jak i nurtów współczesnej ekonomii feministycznej jako nauki o tej gospodarce właśnie – poprzez pryzmat płci. Choć kobiety od zarania dziejów pracują i dzięki tej pracy społeczeństwa mogą trwać i się reprodukować, ich rola, zarówno w pracy produkcyjnej, jak i reprodukcyjnej (a także w zarządzaniu społecznościami i sieciowaniu), nadal nie jest należycie wyeksponowana ani doceniona. Kobiety, które wkroczyły na rynek pracy produkcyjnej (i wynagradzanej) podczas rewolucji przemysłowej były znacznie mniej opłacane, a do tego na ich barkach nadal pozostawał ciężar nieodpłatnych prac wykonywanych w domu. Choć dziś ich wynagrodzenia zbliżone są do tych, które otrzymują mężczyźni za tę samą pracę, do równości pozostaje daleka droga (ang. pay gap – dla Polski to utrzymujące się 17 procent różnicy w zarobkach według GUS). Ekonomia feministyczna bada zarówno kobiety (i mężczyzn) na rynku pracy, ich szanse na awans, na współmierną reprezentację, pozycję i sprawczość, jak i przygląda się zagadnieniom związanym z wykonywaniem nieodpłatnej pracy w gospodarstwach domowych i jej wycenianiem. Dodatkowo, jej celem nadrzędnym jest dobrostan wszystkich ludzi, dlatego feministyczne ekonomistki nie stronią od wydawania etycznych opinii, szczególnie na temat publikacji i badań ekonomii głównego nurtu. W ekonomii feministycznej dominuje perspektywa intersekcjonalna, gdyż kobiety są różne, mają różny stopień sprawności, wiek, pochodzenie etniczne czy orientację psychoseksualną i te cechy stają się przesłankami często nasilonej dyskryminacji. Ekonomia feministyczna odpowiada także na wyzwania XXI wieku, którymi są – presja wywierana na środowisko naturalne poprzez wzrost oparty na paliwach kopalnych, a także utrzymywanie się znaczącej biedy w skali globalnej. Dwie laureatki Nagrody Nobla (Elinor Ostrom i Esther Duflo) – będące jedynymi kobietami, które otrzymały to wyróżnienie w dziedzinie ekonomii – w swoich badaniach również nawiązują do tych zagadnień.
Panel II streszczenie (Aneta Sobotka)
Panel „Jaka polityka rodzinna dla kobiet?”
panelistki: Anna Kowalczyk, dr Anna Kurowska, dr prof. Iga Magda, Michał Boni
moderatorki: Aneta Sobotka i Irmina Kotiuk
Uczestnicy panelu II zastanawiali się wspólnie jakie rozwiązania i narzędzia polityki rodzinnej sprzyjają umocnieniu pozycji kobiet posiadających dzieci na rynku pracy. Anna Kowalczyk opowiedziała o historii nieodpłatnej pracy kobiet łączących swoje obowiązki domowe z wychowywaniem dzieci oraz o hejcie i agresji, z jakimi często spotykają się matki, pogardliwie zwane ‘madkami’ czy ‘wózkowymi’. Anna Kurowska przedstawiła dwa dominujące modele polityki rodzinnej – modele familialne skupiające się na wzmocnieniu rodziny poprzez transfery bezpośrednie oraz modele instytucjonalne mające na celu przede wszystkim odciążenie kobiet od obowiązków rodzinnych poprzez wykorzystanie takich narzędzi jak nietransferowalny urlop rodzicielski dla ojców, krótki urlop macierzyński oraz łatwy dostęp do instytucji opieki nad dziećmi. W tym kontekście Iga Magda omówiła wpływ sztandarowego projektu polityki rodzinnej rządu, czyli programu Rodzina 500+ na sytuacje kobiet na rynku pracy. Badaczka zwróciła uwagę na pozytywne strony programu, do których niewątpliwie należy znaczące zmniejszenie ubóstwa dzieci, zauważając jednak, że taki sam efekt mógłby zostać osiągnięty przy znacznie mniejszym nakładzie środków finansowych. Z przeprowadzonych analiz wynika, że program nie osiągnął założonego celu w obszarze demografii – liczba urodzeń wzrosła jedynie na początku przyspieszając prawdopodobnie decyzję niektórych osób o posiadaniu dziecka, natomiast w kolejnych latach skuteczność programu w tym obszarze była niewielka. Program przyczynił się także do dezaktywizacji zawodowej XXX kobiet, co może mieć negatywny wpływ na różnice w emeryturach kobiet i mężczyzn, jeśli kobiety zdecydowały się wycofać z rynku pracy na dłużej, co na obecnym etapie nie jest wiadome. Michał Boni zwrócił uwagę, że program 500 + prowadzi do prywatyzacji usług, gdyż zamiast przeznaczać środki z budżetu państwa na rozwój wysokiej jakości instytucji opieki nad dziećmi, skłania ludzi do korzystania z usług prywatnych. Pytany o zaniedbania liberałów w polityce rodzinnej stwierdził, że wynikają one przede wszystkim z innych priorytetów rozwojowych na początku lat 90-tych i innej mentalności. Podkreślił również, że w Polsce rzadko wykorzystuje się wiedzę naukową do podejmowania decyzji politycznych, co powoduje nieadekwatność wielu rozwiązań do rzeczywistości.
Panel III streszczenie
SIŁACZKI, KOBIETY SUKCESU, PREKARIUSZKI. Ekonomiczny sukces kobiet: wyzwania i wizje.
Panelistki: Henryka Bochniarz, Barbara Limanowska, Anna Safuta, Paulina Banaś, Irmina Olejnik-
Czerwonka, Aleksandra Karasińska,
Prowadzenie: Maria-Eliza Mowińska, Ewa Żełudziewicz
Panel został poprzedzony “Świadectwami” opowiadającymi herstories kobiet, emigrantek zarobkowych, którym udało się osiągnąć niezależność finansową.
Panelistki w swoich wypowiedziach poruszały tematy dotyczące nie tylko wysokości zarobków, ale także pozycji kobiet w dzisiejszej gospodarce i możliwości ,jakie mają i jakie chciałby mieć kobiety.
Henryka Bochniarz nawiązując do filmu, opowiedziała nam jak dziś wygląda sytuacja kobiet na rynku pracy. Pomimo coraz większych sukcesów kobiet jasno stwierdziła, iż luka płacowa w Polsce i Europie istnieje. Anna Safuta w swojej wypowiedzi skupiła się na warunkach pracy emigrantek ekonomicznych, podkreślając, że w Polsce są one często pozbawione prawa do zasiłków i opieki medycznej. Natomiast państwa Unii Europejskiej mogą iść za przykładem Belgii i stworzyć system zatrudnienia, w którym pracownice fizyczne nie będą dyskryminowane. Według Irminy Olejnik działaczki społecznej, która otworzyła Spółdzielnię Pracy i aktywizuje kobiety, problemem jest brak mentalność i brak wsparcia ze strony rodziny. Kobiety mające rodzinę i chcące się realizować zawodowo, muszą sobie najpierw wypracować podział ról w domu stwierdziła Barbara Limanowska. Aleksandra Karasińska podkreśliła jak ważne jest wsparcie, a także mentoring wśród Kobiet. Natomiast szklany sufit, jeśli tylko się chce, można przebić. Paulina Banaś dodała, iż kobiety mają niedoceniony wkład w gospodarkę, gdyż kwestie związane z ochroną środowiska są dla nich priorytetowe. Dzisiejsze kobiety chcą produkować towary etyczne i ekologiczne, natomiast napotykają na wiele trudności i przeszkód. Kobiety tworzące biznesy społeczne muszą poświęcać dwa razy więcej czasu, aby zrealizować założone cele, nie otrzymując przy tym godziwego wynagrodzenia. Panelistki zgodnie stwierdziły, że rynek pracy zmienia się z całą pewnością z korzyścią dla Kobiet, natomiast jest jeszcze wiele do zrobienia, aby był on pro-kobiecy i równościowy.
Panel IV streszczenie (Katarzyna Szkuta)
15.30 Interwencja: Pismo internetowe G’rls ROOM
Panel IV EKONOMIA CIAŁA – emancypacja ekonomiczna a emancypacja seksualna Jak ekonomia określa i definiuje ciało kobiece? Czy je zawłaszcza?
Gościnie: Agata Dziuban, Agata Chełstowska, Zofia Krawiec, Joanna Piotrowska oraz Manifest kobiecej siły Joanny Keszki. Prowadzenie: Agata Araszkiewicz, Katarzyna Szkuta
Panel IV o Ekonomii ciała poprzedziła interwencja Aleksandry Nowak, redaktorki pisma internetowego G’rls ROOM. Interwencja ta dotyczyła akcji anti-slut shame’ingowej, czyli akcji afirmującej kobieca seksualność i mającej na celu przeciwstawienie się potępieniu czy poniżaniu, zawstydzaniu lub potępianiu kobiet w związku z ich aktywnością seksualną (faktyczną lub przypisaną) oraz obarczenia ich odpowiedzialnością za wszelkie potencjalne konsekwencje. Magazyn opublikował odważne i przełamujące stereotypy wyzwania różnorodnej grupy kobiet na temat ich seksualności.
Panel usytuowany został w dwóch perspektywach – antropologicznej i społeczno-politycznej. Z jednej strony w dyskusji towarzyszyła nam metafora rynku kobiet Luce Irigaray, która odnosząc się do strukturalistycznej teorii Lévy Straussa (w której to za postawę funkcjonowania społeczeństwa uznaje wymianę kobiet) zakłada potrzebę emancypacji kobiet z obiektów wymiany na autonomiczne podmioty interakcji. Jednocześnie spojrzałyśmy na ciało jako zawieszone pomiędzy dwoma porządkami – normatywnymi wymaganiami polityki, która narzuca to, co moralne i prawnie dopuszczalne oraz prawami rynku, które wycenia na teoretycznie wolnym rynku prace ciałem poprzez jej wartość dla systemu ekonomicznego. Ciało pozostaje więc, jak w perspektywie Irigaray, obiektem podporządkowanym systemowi (bądź normatywnemu bądź gospodarczemu), nigdy nie uzyskując pełnej podmiotowości.
Panelistki poruszyły temat sprzedawalnego i niesprzedajnego ciała kobiecego i skonkretyzowały ten problem odwołując się do nieodpłatnej pracy opiekuńczej, pracy reprodukcyjnej, surogacji i pracy seksualnej, kosztów przedmiotowego traktowania kobiet w systemie patriarchalnym, a także konsekwencji, jakie czekają na kobiety, które używają ciała do uzyskania podmiotowości.
Dr Agaty Chełstowska wprowadziła szerszy kontekst feministycznej ekonomii klasycznej i jej relacji z intymnością na przykładzie swoich badań z kobietami, których byli partnerzy uchylali się od obowiązku alimentacyjnego. Następnie Agata Dziuban wpisała problem podwójnego uwiezienia ciała w relacje prawne i ekonomiczne z tematem pracy seksualnej, ale także wszelkiej kobiecej pracy związanej z intymnością. Joanna Piotrowska przybliżyła nam problematykę kosztów przemocy seksualnej bazując na wsparciu przez Feminotekę ofiar przemocy. Merytoryczna część panelu została zamknięta przez Zofię Krawiec, która w swoim artystycznym projekcie filmowym Łatwo płonę zastanawiała się, jak stać się podmiotem narracji w walce z przemocą seksualna i czy kobiety mogą używać przemocy w odpowiedzi na przemoc.
Panel zakończył Manifest kobiecej siły Joanny Keszki.
Panel V streszczenie (Katarzyna Szkuta)
L’EGALITE DES CHANCES DANS L’ECONOMIE ENTRE AUTRES. Les voix des échevin·e·s de plusieurs communes bruxelloises
Invité.e.s : Catherine Morenville (St Gilles), Maëlle De Brouwer (Uccle), Françoise De Halleux (Etterbeek)
Modératrice : Béa Ercolini
Le panel avait comme objectifs entamer une discussion sur la diversité, en ce compris la présence de la minorité polonaise à Bruxelles et les façons dont les communes peuvent soutenir les femmes polonaises dans leur parcours vers l’émancipation et l’autonomie, ainsi que faire connaître aux participantes les divers types d’aides proposés par les communes dans la domaine de l’égalité des chances et faciliter une rencontre entre les Polonais.e.s de Bruxelles et leur gouvernement local. La modératrice a introduit quelques chiffres et le contexte de la minorité polonaise dans la région Bruxelles Capitale.
Ensuite les échevines ont donné des détails d’actions, de projets ou de services qui présentent de l’intérêt pour les Polonaises résidant dans les communes d’Etterbeek, St Gilles et Uccle, notamment des actions de prévention sur la violence faites aux femmes. Après la discussion s’est tourne vers des problèmes d’atteindre la communauté polonaise, souvent très fermée et peu consciente de possibilités d’aide proposées par l’état, la région et les communes dans ce domaine. La discussion a montré que les réseaux et des acteurs et actrices principales de la migration polonaises sont encore peu connu.e.s par des institutions locales et il est temps d’intensifier des collaborations entre les communes et les associations polonaise a Bruxelles. Les intervenantes de la sale mentionnait aussi la diversité de la communauté polonaise entre les travailleuses précaires du système titres-services jusqu’au hautes fonctionnaires des institutions européennes.
Warsztaty – Streszczenie (Joanna Sikora)
Kongres kobiet to nie tylko panele – to również warsztaty, których w tym roku było wyjątkowo dużo.
Zgodnie z tematyka tegorocznego kongresu, większość warsztatów służyła budowaniu i wzmacnianiu pozycji kobiet na rynku pracy:
- Na warsztacie o asertywności prowadzonym przez Joanna Piotrowska z Feminoteki uczyłyśmy się jak skutecznie stawiać granice i mówić ‘nie’.
- W czasie interaktywnego panelu ‘”MAMAgerki. Pracownice i Szefowe”, razem z Katarzyną Bałucką-Dębską, Henryką Bochniarz, Agatą Dutkowską i Anną Pietruszką rozmawiałyśmy o prawdziwym życiu przedsiębiorczyń.
- Działaczka związkowa Sylwia Pane opowiedziała o prawach przysługującym pracowniczkom w sektorze ‘Titres-services’ w Belgii.
- Coaczynie Irena Sowińska i Agnieszka Stojek radziły jak zidentyfikować swoje priorytety obudzić Kobiecą Moc.
- Psycholożki Gracjana Woźniak i Dorota Grabowska mówiły o symptomach i przyczynach zespołu wypalenia zawodowego i radziły, jak się przed nim chronić.
- Specjalistka od rekrutacji Anna Kozik podpowiadała, jak najlepiej przygotować się do rozmowy o pracę.
Drugą grupę tematyczną stanowiły warsztaty o szeroko pojętej tematyce ekologicznej. Irmina Kotiuk opowiedziała czy jest eko-feminizm i jak kobiety mogą być nośnikiem zmiany. Joanna Piotrowska przekonywała nas jak łatwo jest przygotować własne ekologiczne kosmetyki a Kasia Martynuska przedstawiła zalety ekologicznych kubeczków menstruacyjnych. Na koniec Łukasz Kozik poczęstował nas pysznym chlebem własnej roboty i zachęcał do własnych wypieków.
A poza tym Joanna Keszka – autorka bloga Barbarella – ponownie prowadziła warsztat ‘ Jak przeprowadzić własną rewolucję seksualną’, na którym zachęcała do zaprzyjaźniania się ze swoim ciałem i do korzystania z gadżetów erotycznych, które stoją po stronie kobiet i przyznają nam prawo do przyjemności.